بە گشتی
ئیکۆساید واتە هێرشکردنە سەر ژینگە و پێکهێنەرەکانی، بە مەبەستی لەناوبردن یان
زیانگەیاندن پێیان، بە جۆرێک کە چیتر بۆ ژیان و بەردەوامی نەشێن. بۆ یەکەم جار
چەمکی ئیکۆساید لە ١٩٧٠ لە سەروەختی جەنگی ئەمەریکا-ڤێتنامدا لە لایەن ئارسەر گالستۆنەوە
بەکار هات. لەم ساڵانەی دواییشدا هەردوو چەمکەکە، تاوانی جینۆساید (لەناوبردنی
مرۆڤ) و ئیکۆساید (تێکدانی ئیکۆسیستەم)، هەندیک جار پێکەوە دەخرێنە بەرباس.
جینۆساید بنچینەیەکی یاسایی تۆکمەتری هەیە و دەمێکە لە یاسای نێودەوڵەتیدا بە
تاوانێکی مەزن لە قەڵەم دراوە. جگە لە هەر یاسا و ڕێسایەک کە پێوەی پەیوەستن،
پەیماننامەی ڕێگرتن و سزادانی تاوانی جینۆساید لە ١٩٤٨ و بنەڕەتنامەی ڕۆمای تایبەت
بە دادگای نێودەوڵەتیی تاوان لە ١٩٩٨، پێناسە و ڕەگەزەکانی ئەو تاوانەیان ڕێک
خستووە و شێوازی وەڵامدانەوە و سزادانی تاوانکارانیشیان ڕوون کردووەتەوە. بەڵام
ئیکۆساید بەو شێوەیە نییە. ئاماژەیەکی ناڕاستەوخۆ لە بنەڕەتنامەی ڕۆما (مادەی ٨،
بڕگەی ٢)دا دەبینرێتەوە، کە تایبەتە بە زیانگەیاندن بە جێگە و دامەزراوە
مەدەنییەکان و ژینگەی سروشتیی ناوچەیەک بە جۆرێک کە پەیوەست بە ئامانجی سەربازییەوە،
بەدەر یان ناپێویست بێت. ئەمیان تاوانێکی جەنگە و تایبەت نییە بە پاراستنی خودی
ژینگە و ئیکۆسایدەوە. واتە ناکرێت وەک دەقێکی ڕاستەوخۆی تایبەت بە قەدەغەکردن و
سزادانی تاوانی ئیکۆساید، هەژمار بکرێت. لای ناوەندانی ئەکادیمی و شارەزایانی
یاسادا، ئیکۆساید بریتییە لە کردارێکی نایاسایی یان هەڕەمەکی بە مەبەستی گەیاندنی
زیانێکی درێژمەودا یان بەرفراوان بە ژینگە، بەبێ ئەوەی ببەسترێتەوە بە تاوانی جەنگ
و ئامانجی سەربازییەوە. بۆیە هەندێک دەڵێن دەبێت شان بە شانی جینۆساید و تاوانی
جەنگ و تاوانی دژەمرۆڤایەتی و تاوانی شەڕەنگێزی، وەک جۆری پێنجەمی تاوانی
نێودەوڵەتی مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت.
تا ئێستا ژینگە
وەک پرسێکی ناوخۆیی دێتە ئەژمار، کە لە ژێر کۆنترۆڵی تەواوەتیی دەوڵەتدایە و
بەشێکە لە سەروەری. پیکهاتە سروشتییەکان (بۆ نموونە، ڕووبارەکان) ناسنامەی سروشتیی
پێویستی خۆیانیان وەرنەگرتووە و وەک پێویست نەپارێزراون. ئەوەشی لە بنەڕەتنامەی
ڕۆماوە دەخوێنرێتەوە، پاشکۆیەتیی ژینگەیە بۆ تاوانی جەنگ و ئامانجە سەربازییەکان
نەک ئەوەی جۆرێکی سەربەخۆی تاوان بێت. ئەوەش لە کاتێکدا ڕۆژ بە ڕۆژ ئاسەواری
کوشندە و وێرانکەری گۆڕانی کەشوهەوا و نەمانی هەمەجۆریی بایۆلۆژی و دیاردە
ژینگەییەکانی تر، دەردەکەون، کە لە چەندان لاوە کار دەکەنە سەر زۆرێک لە مافەکانی
مرۆڤ، ئاشتی و ئاسایش، سەقامگیریی دەروونی و کۆمەڵایەتی، ئاسایشی خۆراک، کۆچ و
ئاوارەبوون و هی تریش.